Schijnzelfstandigheid

Ben je zelfstandig ondernemer en heb je maar één opdrachtgever? Dan is er een kans dat je door de Belastingdienst wordt gezien als schijnzelfstandige. Daarnaast zijn er ook andere scenario’s waarin een ondernemer wordt gecategoriseerd als schijnzelfstandige. Wanneer dit zo is en wat je hiertegen kunt doen lees je hier!

Wat betekent schijnzelfstandigheid?

Schijnzelfstandigheid betekent dat het lijkt alsof je een zelfstandig ondernemer bent, maar dat de Belastingdienst bepaalt dat er sprake is van een dienstverband. In feite ben je dus in loondienst en dat betekent dat de opdrachtgever zijn verplichten naar jou en de Belastingdienst niet nakomt. 

Ben ik momenteel schijnzelfstandig?

De Belastingdienst heeft een online check die laat zien of je in loondienst bent. Deze kun je alleen doen, maar het is handiger om je opdrachtgever hierbij te betrekken. Zo weet je zeker dat je geen fouten maakt. Komt er uit de check naar voren dat je niet in loondienst bent, dan hoef je geen verdere stappen te nemen. Je kunt de opdracht gewoon opvolgen als zelfstandig ondernemer.

De check laat zien dat je niet in loondienst bent als je aan de volgende twee voorwaarden voldoet:

1. Minimaal een van de volgende situaties is voor jou van toepassing:

• Er is geen sprake van gezagsverhouding tussen jou en de opdrachtgever. Je bepaalt dus zelf hoe je je werk doet.
• Je kunt het werk uitbesteden aan een ander.
• Je krijgt geen loon. Een indicatie hiervan is dat je geen vakantiegeld krijgt, of niet wordt doorbetaalt bij ziekte.

2. Er is geen sprake van een fictieve dienstbetrekking. Je hebt een fictieve dienstbetrekking als je tot een specifieke groep zelfstandigen behoort. Deze groep kun je terugvinden in de online check.

Het risico van één opdrachtgever hebben

Ondernemers die maar één opdrachtgever hebben lopen een groter risico om gezien te worden als schijnzelfstandige. Dat komt omdat het dan sneller lijkt alsof je een werknemer bent die onder een werkgever werkt. Om dit te voorkomen kun je de volgende tips toepassen:

• Werk jaarlijks voor meerdere opdrachtgevers, bij voorkeur minimaal drie verschillende;
• Factureer elke opdracht apart;
• Factureer rechtstreeks aan je opdrachtgevers;
• Leg vast welke opdrachten je aanneemt en afwijst;
• Investeer in je eigen werkmateriaal en maak hier gebruik van, ook als je op locatie werkt.

Welke problemen zijn verbonden aan schijnzelfstandigheid?

Het grootste probleem van schijnzelfstandigheid voor de Belastingdienst is dat ze veel geld mislopen. De opdrachtgever van een ondernemer betaalt namelijk geen loonbelasting en premies volkszorgverzekeringen. Daarnaast komt de ondernemer in aanmerking voor verschillende ondernemersaftrekposten, waaronder de zelfstandigenaftrek. Uiteraard betaalt de ondernemer wel andere belastingen, maar onderaan de streep zorgt dit voor minder inkomsten voor de Belastingdienst.

Een ander probleem, dat erkent wordt door onder andere Stichting ZZP Nederland, is dat zelfstandig ondernemers een slechte naam krijgen door schijnzelfstandigheid. De ondernemersaftrekposten zijn in het leven geroepen om het fiscaal aantrekkelijk te maken zelfstandig ondernemer te worden. Dit wordt dan ook gewaardeerd door de ondernemers in Nederland. Schijnzelfstandigen maken gebruikt van de regelingen, wat echte ondernemers een slechte naam geeft.

Wat zijn de gevolgen?

Er zitten gevolgen verbonden aan schijnzelfstandigheid voor de ondernemer en de opdrachtgever, als blijkt dat er sprake is van kwaadwillendheid. 

De gevolgen voor de ondernemer zijn:

• Naheffingsaanslagen of correctieverplichtingen;
• Het kwijtraken van ondernemersaftrekposten, zoals de zelfstandigenaftrek, de mkb-winstvrijstelling en de eventuele startersaftrek.

De opdrachtgever heeft extra werk en kosten. Deze moet namelijk de volgende heffingen berekenen, inhouden en betalen:

• Loonbelasting;
• Premies volksverzekeringen;
• Premies werknemersverzekeringen;
• Inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringswet (werkgeversheffing en bijdrage).

De handhaving

Momenteel wordt er niet gehandhaafd op schijnzelfstandigheid, tenzij er sprake is van kwaadwillendheid. Dit was echter niet altijd het geval. Tot 2016 werd er gebruikgemaakt van de Verklaring ArbeidsRelatie (VRA) om schijnzelfstandigheid tegen te gaan. Hierna is de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie (DBA) in het leven geroepen. Deze zou binnenkort vervangen moeten worden door de webmodule voor zzp’ers.

Verklaring ArbeidsRelatie (VRA)

Tot een aantal jaar geleden was het zo dat zelfstandig ondernemers een VAR-verklaring konden aanvragen. Hiermee konden zij bewijzen dat ze daadwerkelijk zelfstandig ondernemers waren. De VAR-regeling maakte in 2016 plaats voor de Wet DBA.

Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie (DBA)

In mei 2016 ging de Wet DBA van kracht, met als doel om schijnzelfstandigheid te voorkomen. De wet werkt op basis van een modelovereenkomst die zelfstandigen kunnen gebruiken wanneer zij in zee gaan met een opdrachtgever. Deze overeenkomst maakt duidelijk dat er geen sprake is van een loondienst. Officieel is de Wet DBA nog van kracht, maar wordt deze niet volledig gehandhaafd. 

Er is veel kritiek op de wet vanuit vakbonden, organisaties en opdrachtgevers. Zo hebben ondernemers aangekaart veel opdrachten te verliezen, omdat opdrachtgevers het een te groot risico vinden hen in te huren.

Zeer waarschijnlijk wordt de wet DBA in 2022 afgeschaft en vervangen door de webmodule voor zzp’ers.

Webmodule voor zzp’ers

In januari 2021 is er een pilot gestart met webmodules voor zzp’ers. De online modules geven opdrachtgevers verklaringen die duidelijk aan moeten tonen wat de arbeidsrelatie is tussen de opdrachtgevers en ondernemers. Het hangt van het recent gevormde kabinet af wanneer de webmodule zal starten.

Controles op kwaadwillendheid

Zoals eerder vermeld, wordt er niet volledig gehandhaafd op de Wet DBA. Echter betekent dit niet dat schijnzelfstandigheid compleet wordt genegeerd. De Belastingdienst voert namelijk controles uit bij opdrachtgevers om op zoek te gaan naar arbeidsrelaties waarbij:

• Er sprake is van een (fictieve) dienstbetrekking;
• Er sprake is van opzettelijke schijnzelfstandigheid.

Blijkt hier sprake van te zijn? Dan zijn er gevolgen voor de opdrachtgever en de ondernemer. Is er sprake van onopzettelijkheid, dan krijgen de partijen de kans om de fout te rectificeren aan de hand van gegeven tips. Als de fout echter niet binnen drie maanden wordt opgelost, dan volgt er een boete.

Zo voorkom je schijnzelfstandigheid

Wil je voorkomen dat je per ongeluk te maken krijgt met schijnzelfstandigheid? Maak dan gebruik van een modelovereenkomst. De belastingdienst heeft verschillende modelovereenkomsten voor diverse situaties. Vul de overeenkomst samen met de opdrachtgever in. Vergeet niet het kenmerknummer te noteren en beiden een handtekening te zetten. Bewaar de overeenkomst goed en kom de gemaakte afspraken na. 

Heb je geen modelovereenkomst kunnen vinden voor jouw situatie? Dan is er een kans dat er sprake is van loondienst. Je kunt dan dus geen gebruik maken van een modelovereenkomst.

Wanneer werk ik in loondienst?

Je wordt door de Belastingdienst gezien als een werknemer in loondienst, wanneer je voldoet aan drie voorwaarden:

1. Je verricht persoonlijk arbeid;
2. Je wordt betaalt door de werkgever voor de arbeid die je verricht;
3. Je kunt bindende aanwijzingen en instructies krijgen van de werkgever over hoe je de arbeid moet verrichten. Er is dus sprake van een gezagsverhouding.

Voldoe je niet aan elke voorwaarde, dan is er geen sprake van een arbeidsovereenkomst en ben je dus niet in loondienst.

De verantwoordelijkheden van de werkgever

Werk je in loondienst? Dan is is de opdrachtgever je werkgever en ben jij een werknemer. De werkgever is in dit geval verantwoordelijk voor:

• Het inhouden en betalen van loonheffingen;
• Het doorbetalen van loon bij vakantie en ziekte;
• Het houden aan verschillende regels, waaronder ontslagregels.